Στην «πατρίδα» του Ίντερνετ

Της Πόπης Διαμαντάκου 

Τι θέλει να πει ένας έφηβος όταν αναφωνεί Ο-Εμ-Τζι; Ένα τελετουργικό επικοινωνίας που εντυπωσιάζει με τη φαντασία για τη συγκρότησή του και την κατάργησή της κατά τη χρήση του 

Εκφράσεις για μυημένους, αργκό μιας ανάγκης που δεν είναι η απλή υπογράμμιση της διαφοράς, αλλά και η κατασκευή ενός κλειστού κόσμου ομοίων, όπου για να έχει οποιοσδήποτε πρόσβαση πρέπει να μάθει τους γλωσσικούς κώδικες. Σε αυτούς είναι αφιερωμένο «Το κουτί της Πανδώρας» του Κώστα Βαξεβάνη (Αlpha), όπου εκεί, μέσα στη νύχτα (πολύ περασμένα μεσάνυχτα), ξεδιπλώθηκε από εφηβικά χείλη ένας κόσμος παράξενων γλωσσικών συμβόλων, με πολλή φαντασία στη σύσταση και τη σύνθεσή τους, όχι όμως με ανάλογη και στη χρήση τους. Ένα επαναλαμβανόμενο γλωσσικό τελετουργικό, που μοιάζει να αποκλείει στο τέλος την ουσία. 

Το διατύπωνε μόνη της και με δικά της λόγια μια νεαρή που έλεγε στον φακό: «Μπούρου-μπούρου και ούα, ούα είναι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε, όταν θέλουμε να πούμε ότι κάτι γίνεται, χωρίς να επεκταθούμε σε λεπτομέρειες, αλλά μια φορά ήρθε η φίλη μου, στης οποίας τη σχολή γινόταν μια φασαρία και αντί να μου πει τι γινόταν, μου λέει: “Και μπούρου, μπούρου”. Μα αυτό το “μπούρου, μπούρου” θέλω να μου πεις, της έλεγα». Απλή η διαπίστωσή της: ο κώδικας επικοινωνίας, ορισμένες στιγμές καταλήγει να είναι «μη επικοινωνία». Μια «φωτογραφική» αποτύπωση γεγονότος, χωρίς καμιά εμβάθυνση, ούτε καν καταγραφή του, όπως ακριβώς συμβαίνει. 

Η τεχνολογία του Ίντερνετ κύρια επιρροή. Ομολογείται χωρίς ενδοιασμούς από τον έφηβο, που μιλάει στον φακό της «Πανδώρας» με θαυμάσια ελληνικά και μεγάλη άνεση, εξηγώντας ότι οι γλωσσικοί κώδικες που χρησιμοποιούν με τους συνομήλικούς του «βγαίνουν» από τη χρήση του Ίντερνετ. «Περνάμε πολλές ώρες στην οθόνη», λέει μια άλλη πιτσιρίκα. «Άλλοτε πίναμε καφέδες, τώρα περνάμε ώρες στο Ίντερνετ και χρησιμοποιώ τόσο πολύ τα greeklish (ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες και “ελληνοποιημένες” ξενικές εκφράσεις ή αγγλοποιημένες ελληνικές) που ξεχνιέμαι και τα χρησιμοποιώ συχνά και όταν γράφω στο σχολείο». 

Απλή αφηρημάδα ή αδυναμία έκφρασης; Αυτοματοποιημένη σκέψη, η οποία περιορίζεται όλο και περισσότερο στη «φαντασία» που επιτρέπει η πλοήγηση στο Διαδίκτυο, αποβάλλοντας τα περιττά και δύσχρηστα νοήματα, ή απλώς η ανάγκη των νέων που έχουν το πληκτρολόγιο των κομπιούτερ προέκταση των μελών τους, να ανταποκριθούν στην ταχύτητα που επιβάλλει η ιντερνετική τεχνολογία και στην απλότητα των νοημάταων που απαιτεί η επικοινωνία με διαφορετικά άτομα, από διαφορετικές χώρες ή κοινωνικά περιβάλλοντα; 

Αυτό σημαίνει απόσταση από την ελληνική γλώσσα; Και αν ναι, ο κώδικάς τους κρύβει μια παθογένεια του συστήματος της εκπαίδευσης; Μήπως ολόκληρου του κόσμου που τους προσφέρουμε; «Δεν κατοικούμε μια χώρα,κατοικούμε μια γλώσσα. Αυτή είναι η πατρίδα μας», έγραφε ο Ε.Μ. Σιοράν στις «Εξομολογήσεις και αναθεματισμοί» (Εξάντας). 

Δικό μας έργο να τους προσφέρουμε τις γέφυρες για να μεταβούν από τον κόσμο των λέξεων- σχήματα, στον κόσμο της φαντασίας, στον κόσμο των εννοιών και των αξιών, θα πει ο καθηγητής Μαθηματικών Στέλιος Μαρίνης. 

Σύμφωνα με το απόφθεγμα του Σιοράν, η νέα χώρα των εφήβων είναι το Ίντερνετ, ευρεία όσο η νεανική φαντασία για την κατάκτηση άγνωστων τόπων, αλλά την ίδια στιγμή «στενή», όσο η καρέκλα που τους χωράει τις ώρες που «ταξιδεύουν» πάνω της στον κυβερνοχώρο. 

Γλώσσα της εντύπωσης και του άγχους 

Η αλήθεια είναι ότι σε κάθε εποχή και σε κάθε κοινωνικό περιβάλλον που έχει στοιχεία διαφορετικότητας ή τα εφευρίσκει για να οριοθετηθεί, συμβαίνει το ίδιο φαινόμενο. 

Συνεπής στην ιστορία των γλωσσικών κωδίκων, η εκπομπή αναφέρθηκε σε αυτούς των περιθωριακών της μεταπολεμικής Ελλάδας, εκεί που γεννήθηκε το ρεμπέτικο και στα καλιαρντά των ομοφυλοφίλων. Η διαφορά ωστόσο από τους σημερινούς γλωσσικούς κώδικες των νέων είναι ότι εκείνες οι «γλώσσες» διατηρούσαν πλήρη την αφηγηματική τους δύναμη, παρέμεναν συνθέσεις λέξεων- εννοιών. Η «γλώσσα» των νέων μοιάζει περισσότερο με συνθέσεις «φωτογραφικών» στιγμών, τους έχει αφαιρεθεί το νόημα, μαζί με τα φωνήεντα και η αφήγηση καθίσταται αδύνατη ως περιττή. Οι νεανικοί γλωσσικοί κώδικες αποπνέουν το άγχος της ταχύτητας και του κόστους των SΜS (όσο πιο σύντομα τόσο πιο φθηνά). Είναι η «γλώσσα» της εντύπωσης, η γλώσσα που έλεγε ο Ντανιέλ Μπουρστίν, ο «θεωρητικός» της εικόνας, ό,τι μας μεταφέρει από τον κόσμο της φαντασίας στον κόσμο της στιγμιαίας απόλαυσης. Όχι δεν της λείπει η φαντασία, αλλά υποδηλώνει αυτό που σιγά σιγά εκλείπει από τον κόσμο μας, όσο αφηνόμαστε στις εικόνες, το νόημα.