ΕΚΘΕΣΗ Γ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ορισμός- προσέγγιση έννοιας

Είναι το πολίτευμα που θεμελιώνεται στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Στην αρχαιότητα, η κυριαρχία αυτή εκφραζόταν με την άμεση συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις. Σήμερα όμως, που τα κράτη είναι πολυάνθρωπα, ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους, οι οποίοι, στο όνομά του, ρυθμίζουν την πολιτική, οικονομική και κοινωνική πορεία του κράτους και παίρνουν όλες τις σημαντικές αποφάσεις. Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να τους ελέγχουν και να τους αντικαθιστούν με νέες εκλογές.

Αρχές της δημοκρατίας

1.    πηγή της εξουσίας είναι ο λαός, ο οποίος εκλέγει τους αντιπροσώπους του.

2.   δικαίωμα στην άσκηση και στον έλεγχο της εξουσίας έχουν όλες οι ιδεολογίες και τα συμφέροντα (κοινωνικά, οικονομικά), ανεξάρτητα από τη δύναμη και την επιρροή τους.

3.   η δημοκρατία στηρίζεται στην ισότητα, δηλαδή στην παροχή ίσων ευκαιριών και στην ισότιμη αντιμετώπιση όλων των πολιτών.

4.   όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο (ισονομία).

5.   Όλοι οι πολίτες είναι άτομα ελεύθερα, διαθέτουν δηλαδή αυτόνομη προσωπικότητα, και έχουν το δικαίωμα να κάνουν προσωπικές επιλογές.

Γνωρίσματα δημοκρατίας

v Άρχοντες αιρετοί

v Πλειοψηφία εξουσία – μειοψηφία ελέγχει

v Πολυκομματισμός

v Σύνταγμα (πλαίσιο αρχών και κανόνων)

v Διάκριση εξουσιών. Ανεξαρτησία δικαιοσύνης

v Ατομικές, πολιτικές, κοινωνικές ελευθερίες

v Διάλογος μεταξύ πολιτών και πολιτικών

v Ελευθερία του τύπου (4^η εξουσία)

Γνωρίσματα δημοκρατικού πολίτη

v Γνώση νόμων, υποχρεώσεων, δικαιωμάτων, θεσμών

v Μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια

v Ενημέρωση πολύπλευρη

v Συμμετοχή στα κοινά

v Ήθος (διαλλακτικότητα, σεβασμός, χωρίς φανατισμό)

v Ελεύθερη έκφραση γνώμης, κριτική στην εξουσία

v Ενδιαφέρον (οι αρχαίοι έλεγαν «τον αδιάφορο, όχι φιλήσυχο πολίτη, αλλά άχρηστο θεωρούμε»).

Αδυναμίες δημοκρατίας

v Ορισμένοι πολίτες εκμεταλλεύονται τις ελευθερίες που παρέχει το δημοκρατικό πολίτευμα και προχωρούν σε αντικοινωνικές ενέργειες

v Δεν είναι δυνατό να ικανοποιούνται οι επιθυμίες όλων των πολιτών, γιατί συχνά εκφράζουν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα

v Συχνά οι αντιπρόσωποι του λαού αυτονομούνται και υπηρετούν τα συμφέροντα των ισχυρών.

Κίνδυνοι στη δημοκρατία

v Ο έμμεσος και αντιπροσωπευτικός χαρακτήρας (κίνδυνος αποξένωσης του πολίτη από την πολιτική του φύση)

v Η γραφειοκρατία και ο συγκεντρωτισμός

v Η υπερβολική ανάπτυξη της τεχνολογίας (αστικός τρόπος ζωής, εξατομίκευση). Ειδικότερα τα ΜΜΕ πετυχαίνουν την «πλύση εγκεφάλου» και μετατρέπουν, πολλές φορές το λαό σε μάζα.

v Ο δογματισμός και κυρίως ο φανατισμός

v Οικονομικά συμφέροντα. Προωθούνται στην πολιτική σκηνή καιροσκόποι δημαγωγοί με αποτέλεσμα να υπάρχει «κατ’ επίφασιν» δημοκρατία.

Προϋποθέσεις καλής λειτουργίας δημοκρατίας

v Κατοχύρωση ελευθεριών

v Σεβασμός στους θεσμούς

v Αποκέντρωση

v Συμμετοχή του πολίτη στα κοινά

v Ελευθερία τύπου και ΜΜΕ

v Ενημέρωση σωστή και αντικειμενική για διαμόρφωση ελεύθερης σκέψης και άποψης

v Διάλογος-κοινωνική συναίνεση. Κοινό εθνικό και κοινωνικό συμφέρον (αμοιβαίες υποχωρήσεις)

v Το σχολείο να διαμορφώνει υπεύθυνους πολίτες

v Παιδεία και μάλιστα ανθρωπιστική

v Ίσες ευκαιρίες για ανάδειξη (οικονομική, κοινωνική)

v Κοινωνική γαλήνη, δικαιοσύνη, πρόνοια

Η σημασία της πολιτικοποίησης

    Ανάπτυξη πολιτικής συνείδησης προστατεύει τον πολίτη από τον κίνδυνο της ιδεολογικής χειραγώγησης

    Η ενασχόληση με τα κοινά συμβάλλει στην καλλιέργεια της κοινωνικής ευαισθησίας και στην ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεγγύης

    Η συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος γιατί:

1.    ενισχύει την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και αποτρέπει τη συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια των λίγων

2.   εμποδίζει την ανάπτυξη φαινομένων διαφθοράς και σφετερισμού της εξουσίας και συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων.

Το μειωμένο ενδιαφέρον για τα κοινά οφείλεται

    στην ιδεολογική χειραγώγηση των πολιτών από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης

    στη διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών και στην κυριαρχία κλίματος ατομικισμού και ανταγωνισμού στις ανθρώπινες σχέσεις

    στην ιδεολογική κρίση και στην έκπτωση των συλλογικών οραμάτων και αξιών

    στην κρίση των πολιτικών κομμάτων και στην απομάκρυνσή τους από το κοινωνικό σώμα και τη λαϊκή τους βάση

το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διάπλαση του δημοκρατικού ήθους μέσα από:

    την παροχή γνώσης για τον τρόπο λειτουργίας των διάφορων πολιτευμάτων και την κατάδειξη της υπεροχής του δημοκρατικού πολιτεύματος έναντι των υπολοίπων

    την ανάδειξη της ισότητας και της αξιοκρατίας σε βασικές αρχές της οργάνωσης και της λειτουργίας του

    τη διευθέτηση των σχολικών υποθέσεων και την άσκηση του διδακτικού έργου με κύριο μέσω το διάλογο

    την ενδυνάμωση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων και την παρώθηση των μαθητών στην ενεργό συμμετοχή στις σχολικές και στις ευρύτερες κοινωνικές υποθέσεις

οι μαθητικές κοινότητες μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στη διάπλαση δημοκρατικού ήθους γιατί:

    αποτελούν τη μικρογραφία του τρόπου οργάνωσης του δημοκρατικού πολιτεύματος και εξοικειώνουν έμπρακτα τους μαθητές με τις βασικές αρχές της λειτουργίας του (λήψη αποφάσεων βάσει διαλόγου, σεβασμός στην αντίθετη άποψη, «εκλέγειν » και «εκλέγεσθαι» κ.τ.λ)

    καλλιεργούν την πολιτική συνείδηση των μαθητών και εμπνέουν πνεύμα ομαδικότητας

    παρωθούν τους μαθητές στην ανάληψη δράσης σε ζητήματα που αφορούν τη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα και προετοιμάζουν την ανάδειξή τους σε υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες.